een beetje Zweden: bakjesdag en meer

Voor de verandering even een keer een aantal opmerkelijke opmerkzaamheden uit het hoge noorden. Zweden en Nederland hebben veel overeenkomsten, maar er zijn ook veel verschillen.

Het is altijd een feest om de krant in Zweden te lezen. De indeling alleen al: de eerste 24 pagina’s zijn lokaal en regionaal nieuws, dan komen er 2 bladzijden Zweden en dan, als je geluk hebt, nog 2 bladzijden ‘wereld’ voor er een katern met 24 bladzijden sport volgt. Hoezo chauvinistisch en erg naar binnen gericht? Bij sportwedstrijden bijvoorbeeld worden alleen de resultaten van Zweden genoemd. Zoals vorig jaar met de Olympische Spelen. Onze Ranomi Kromowidjojo haalde de krant niet, Therese Alshammer, die bijna niet in actie kwam en niks won, des te meer. Toch vind je dan in een paar dagen genoeg leukigheden in de media om  te vermelden, aangevuld met wat andere wetenswaardigheden.

Sauna voor ouderen

Gelezen in de krant: Finse bewoners van ouderenwoningen willen een sauna. Als je bedenkt dat sauna zo’n beetje in Finland is uitgevonden, er heel veel Finnen in Zweden wonen en in de meeste Zweedse appartementengebouwen een aantal gemeenschappelijke voorzieningen zijn zoals een gemeenschappelijke wasruimte, is dit niet een raar bericht. Toch haalt het de krant: Finnen in Zweden die in een appartementengebouw voor ouderen wonen, willen een bastu (sauna). En… het grootste deel van de financiering is al rond. Of de verhuurder (lees gemeente) er maar even voor wil zorgen want elders in het land hebben alle seniorenwoningen voor Finnen al een bastu….

Moeders in opstand

Wat een contrast met Nederland waar de kinderopvang het moeilijk heeft  ivm teruglopende klandizie, omdat het te duur wordt. In Zweden is zowel ouderschapsverlof als kinderopvang aanzienlijk beter geregeld en is het een zaak van de overheid. Nu komen moeders in opstand: er is een wachtlijst voor de kinderopvang omdat de gemeente heeft verzuimd tijdig nieuwe plaatsen te creëren. Moederschapsverlof in Zweden is aanzienlijk beter geregeld dan in Nederland, net zoals kinderopvang. Nu zijn de moeders boos: hun kinderen moeten vanaf 1 april opgevangen worden en er is geen plaats. Of zoals een van de moeders zegt: ik kan mijn ouderschapsverlof niet verlengen zonder mijn baan kwijt te raken, maar ik kan dankzij de gemeente mijn kind niet onderbrengen. De gemeente moet voor een oplossing zorgen.

geen VW Passat

Nog een uit de krant: een politieagent in Borås beklaagt zich: hij moet in een VW Passat rijden en dat is gevaarlijk volgens hem. De auto is te klein voor hem, hij zit met z’n hoofd tegen het dak, heeft geen goed zicht door de achteruitkijkspiegel, de zonneklep en het dak en dat leidt tot een risico voor voetgangers bij oversteekplaatsen. Daarom adviseert hij zijn korpsleiding om toch vooral maar weer andere dienstauto’s aan te schaffen……. bijvoorbeeld….. Volvo!

Fitness voor 90’ers

Een bijzonder tv item afgelopen winter: in een dorpje in het hoge noorden van Zweden werd een gumclubje voor 90’-plussers opgericht. En wat denk je…. Er is een wachtlijst! Er zijn teveel 90’-plussers…! Wat nou gezond oud worden op het platteland?! Twee ouwetjes werden thuis geïnterviewd: hij 98, zij 94. Met de fles aquavit op tafel vertelden ze vol trots dat ze twee keer per week gymmen.

Eetcultuur

De Zweedse keuken stond jarenlang bekend als niet veel bijzonders: husmanskost.  Gewone degelijke kost, niet bijzonders. Tot vier jaar geleden een van de ministers vond dat dit een wending moest krijgen. Hij maakte er 10 miljoen voor vrij en het resultaat is na vier jaar dat Zweden culinair internationaal op de kaart staat. Het beste Zweedse restaurant staat nu wereldwijd op de plaats direct onder onze eigen Librije, en mensen staan in de rij om voor 300  (!) euro een avond te gast te zijn in het hoge noorden. Je moet er even voor naar östersund, maar dan heb je ook wat.

ROT avdrag

Nog zo’n overheidsingrijpen. Toen de economische crisis uitbrak, zo’n vier jaar geleden, werd er van overheidswege een maatregel van kracht, die inhield dat iedere belastingbetaler in Zweden voor verbouwing, renovatie, onderhoud van zijn huis of tuin een korting kreeg van 50% op de arbeidskosten. Een tijdelijke maatregel in een land waar vooral in de bouw veel zelfstandigen en kleine bedrijven werkzaam zijn. Het resultaat was en is dat, waar je  ook kijkt, er aangebouwd of verbouwd wordt of groot onderhoud gepleegd wordt. K Heb nog nergens zoveel serres zien verrijzen dan in Zweden de afgelopen jaren. En niet alleen de bouwbedrijven en aannemers zijn er mee uit de brand, ook de toeleveranciers zoals houtbedrijven, sanitair en installateurs. De maatregel was tijdelijk bedoeld, maar is nu al meer dan vier jaar van toepassing. Het heeft menigeen voor faillissement en werkloosheid behoed. Dat is nog een wat anders dan de echt tijdelijke btw verlagingen die onze regering zo af en toe eens rondstrooit.

Aan lopen een broertje dood, maar alles heet ‘loppet’

Zweden zijn vergroeid met hum auto’s. Bij voorkeur zo groot en comfortabel mogelijk. Niet raar in een land, waar je op het platteland al snel minstens een half uur moet rijden voor de supermarkt en waar woonwerkverkeer van een uur of anderhalf eerder regel dan uitzondering is. Dus lopen… dat is er zo snel niet bij, met als uitzondering orientering- rondrennen door het bos via punten op basis van gps coördinatoren. Dat is een ware volkssport… in de zomer.. Toch heet bijna alles ‘ loppet’.

Zo heb je de Vasaloppet: de 90 km langlaufwedstrijd in het eerste weekend van maart tussen Sälen en Mora. Een soort elfstedentocht, zo populair, waaraan meer dan 40000 mensen meedoen, maar dan wel elk jaar. Een hele week spektakel.

De Finnmarkslöpet is nog zo’n ‘loop’. Ja voor de honden: een wedstrijd over 500 km, soms ook 1000 km, dwars door Lapland naar Rusland en terug. Het meest extreme sportevenement in het Noorden. Maximaal 8 honden mag je inzetten voor de afstand over 500 km. Die in een dag of drie verreden wordt. De honden willen wel…

geen beter contact dan persoonlijk contact

Zweden hebben allemaal internet, mobiele telefoons etc, maar toch: geen beter contact dan persoonlijk. contact . Zo kan t gebeuren dat je op een mooie maartse middag even van ‘t zonnetje in de sneeuw zit te genieten en er ineens iemand het pad op komt wandelen. De beste man stelt zich voor (Per), vraagt in welke taal hij je aan moet spreken en begint te glimmen als je vertelt dat je wel een beetje Zweeds spreekt. Dat komt mooi uit dat hij je hier en nu ziet ‘trevligt att träffa’, want het is goed elkaar nu eens te ontmoeten en te kennen: hij is de penningmeester van het gezamenlijke wegbeheer. Hij staat op het punt om de jaarlijkse facturen voor de bijdrage van het wegonderhoud te versturen en nu we er toch zijn, spaart hem dat  dit jaar mooi 12 SEK uit voor een postzegel naar Nederland. Of de faktuur in de brievenbus mag? En o ja, de bijdrage valt dit jaar wel hoger uit, want de brug verderop moet vervangen worden. De staat betaalt het meeste, maar de bewoners moeten zelf ook een deel bijdragen. Dus binnenkort, als ze beginnen staan er wel borden dat je er een paar dagen niet door kunt (wat dus betekent dat je minimaal 10 km om moet rijden- sic)  Maar: ‘trevligt att träffas,’ och ‘ha det bra!’  Zijn doel weer bereikt: op de jaarvergadering eind van de maand kan hij tenminste vertellen dat wij voor zijn. En de volgende ochtend ligt de faktuur in de bus, met de groeten van Per.

Vägsamfällighet: In Zweden op het platteland heb je nl in een buurtschap gezamenlijk de verantwoordelijkheid voor het beheer van de weg: vägsamfällighet. En daar betaal je allemaal voor. Daarvoor wordt de sneeuw geschoven (strooien kennen ze hier niet), wordt in het voorjaar en zomer kapot gevroren asfalt gerepareerd en worden op de hellingen de kisten met grint gevuld om bij gladheid te kunnen strooien zodat je wel de hellingen op en af komt (nodig, ondanks de spijkerbanden)

bakjesdag

In Nederland kennen we, met dank aan Martin Bril, rokjesdag. In Zweden is het equivalent daarvan bakjesdag. Elke zichzelf respecterende stoere Zweed heeft namelijk een aanhangwagen. Hoe groter hoe beter. En net als Hollandse mannen zich verheugen op rokjesdag, verheugen de Zweedse mannen zich op bakjesdag. De eerste echte lente-zaterdag waarop ze weer met hun aanhangwagen rijden. Maakt niet uit waarheen, maakt ook niet uit of ze eigenlijk wel iets te vervoeren hebben … ze gaan er op uit met hun aanhanger. Zo ‘n dag was t afgelopen zaterdag. De zon scheen, de wegen waren weer schoon van ijs en sneeuw en ja hoor, daar kwamen ze weer tevoorschijn: de grote Volvo’s met aanhangwagens. Je zag werkelijk bijna geen auto zonder aanhangwagen er achter….de meesten overigens gewoon leeg… maar (zo leek het zaterdag tenminste nog) de lente is begonnen!